Van breekbaar afvalproduct tot bruikbaar materiaal: lelijke eitjes of kapotte eierschalen hoeven niet linea recta naar de prullenbak, getuige de eierproducten van deze drie ontwerpers.

Tekst: Joline van den Oever. Publicatie: Volkskrant Magazine, 16 maart 2024.

Wie binnenkort aan het paasontbijt zit, staat er waarschijnlijk niet bij stil hoeveel eieren de weg naar onze borden niet halen. Niet mooi genoeg, over de datum of tijdens het transport gesneuveld. Wat sowieso overblijft, opgegeten of niet, zijn de eierschalen. Dit ogenschijnlijk fragiele restmateriaal wordt steeds vaker toegepast in de ontwerpwereld.

Vanwege de grote hoeveelheden klinken de cijfers wat abstract, maar toch sloeg ontwerper Basse Stittgen er al in 2019 op aan: dat jaar produceerden 6,4 miljard kippen wereldwijd gemiddeld zo’n 1,1 biljoen eieren. Een deel daarvan gaat verloren voor menselijke consumptie, aldus Stittgen. Met zijn project ‘How do you like your eggs?’ brengt hij de potentie van beschadigde en ‘eieren van tweede kwaliteit’, in kaart. Bij boerderijen die op grote schaal opereren worden deze eieren vaak verwerkt tot mayonaise. Kleinere biologische boerderijen die niet die mogelijkheid hebben, blijven ermee zitten.

Stittgen gebruikt de afgekeurde eieren van kippenhouderij Geluksvogel. Van de schalen en het eiwit maakt hij weer nieuwe ‘dragers’ voor eieren in de vorm van biologisch afbreekbare eierdopjes en borden. In het goud-bruinkleurige eierservies zijn de gebroken eierschalen nog duidelijk zichtbaar en vormen ze een gemêleerd patroon. Het geheel is gebonden door het eiwit, dat eerst wordt gedroogd en gemalen tot poeder, om vervolgens met de schalen te worden samengeperst in een mal op 200 graden. Onder druk en hitte vormt het eiwit albumine als vanzelf een biologisch polymeer, waardoor het onnodig is om bindmiddel toe te voegen en het product volledig van ei kan worden gemaakt. De ambiguïteit van de symboliek van het ei als materiaal ontgaat de ontwerper niet: enerzijds als symbool van het begin van het leven, anderzijds als symbool van de massaconsumptie.

Dat Nederland een groot aandeel heeft in deze massaproductie blijkt uit de cijfers die ontwerper Laura van de Wijdeven paraat heeft. Nederland produceert jaarlijks circa 10 miljard eieren, dat maakt ons land de grootste exporteur ter wereld. Hoewel volgens Van de Wijdeven veel eierschalen als bodemverbeteraar in de landbouw terechtkomen, zag ook zij mogelijkheden in het materiaal. Want waarom de eierschalen niet nog één keer gebruiken voordat ze als biologisch afbreekbaar materiaal weer teruggegeven worden aan de natuur? Met haar project ‘Eggshell Ceramic’ onderzoekt ze de mogelijkheden van composteerbaar eierschaalkeramiek, dat ze door de jaren heen steeds sterker en waterbestendig wist te krijgen.

Hij zag het licht

Eierschalen zijn sterker dan veel mensen denken, zegt ontwerper Ruben de Haas. Oké, je moet het materiaal niet laten vallen, maar hetzelfde geldt voor keramiek of glas. De Haas ging vorig jaar aan de slag met eierschalen als materiaal. De aanleiding: een gefotoshopt beeld uit zijn tijd bij een reclamebureau dook op. De afbeelding laat een eitje zien op een fitting, een fictieve gloeilamp van ei. Zou dit echt werken, vroeg De Haas zich af. Eigenhandig bevestigde hij een ei op een fitting en: het werkte. Dat niet alleen, het leverde ook nog eens een zacht en charmant licht op.

Tijdens de Dutch Design Week van 2023 zette De Haas zijn ‘Egglamp’ in de schijnwerpers. De inhoud van de honderdvijftig eieren die hij gebruikte om lampjes van te maken, doneerde hij aan de Amsterdamse bakker Loof. Overigens ging daar maar één ei van kapot. En dat was ook gelijk een van de meestgestelde vragen van bezoekers tijdens de Dutch Design Week: gaan ze dan niet kapot? Dat kan, maar hetzelfde geldt voor een echte lamp. Een andere veelgestelde vraag: waarom pas je geen coating toe ter versteviging? De eierschaal verstevigen met bijvoorbeeld epoxyhars is een mogelijkheid, zegt de Haas. Maar dat niet doen is een bewuste keuze: de fragiele eigenschap benadrukt juist de vergankelijkheid. En zo blijft een ei toch een echt ei. Daarnaast wil De Haas ook de tweedekeuseieren die ‘te lelijk voor de supermarkt zijn’ een kans bieden. Want deze gekke, vervormde eieren krijgt de consument doorgaans niet onder ogen, terwijl ze er juist zo interessant uitzien, vindt De Haas. Verwacht daarom naast de gladde ‘Egglamps’ die al te koop zijn, binnenkort ook een ‘Eggsclusive’-collectie van vreemde eieren die ook aandacht verdienen.

Te koop

Egglamp
Bruine of witte ‘Egglamp’, € 39. Set van twee voor soixante-n’oeuf oftewel € 69. egglamp.nl

Eggshell Ceramic
Enkele unieke stuks ‘Eggshell Ceramic’-schalen en -vazen zijn verkrijgbaar vanaf € 80 tot € 290. atelierlvdw.nl

How do you like your eggs?
Londense winkel The Home of Sustainable Things is momenteel de enige die de collectie van Basse Stittgen verkoopt. Eierdopje of schaaltje, € 25,95. host-concept.com