Een aantal Nederlandse merken is druk bezig met de ontwikkeling van producten op basis van zeewier. Een veelbelovend materiaal voor de toekomst: het is milieuvriendelijk én het raakt niet gauw op.
Tekst: Joline van den Oever. Publicatie: Volkskrant Magazine, 24 augustus.
Met de zomervakantie nog vers in het geheugen, is het tijd om een natuurlijk materiaal in het zonnetje te zetten dat tijdens een duik in de zee vast weleens aan uw voeten is blijven kleven: zeewier. Niet enkel een slijmerig goedje, maar een eeuwenoud ingrediënt dat aan populariteit wint. Op inspiratieplatform Pinterest is het thema ‘Vitamin seaweed’ onderdeel van een van de grote trends van de jaarlijkse ‘Pinterest Predicts’-trendvoorspelling, die gebaseerd wordt op de zoektermen van gebruikers. Naast bekende (sushi) en iets minder bekende (spirulina-smoothie) toepassingen op culinair gebied duikt de algensoort ook op in beautyproducten en, mondjesmaat, in de designwereld.
Industrieel ontwerper Marjanne Cuypers kwam zeewier tegen tijdens haar zoektocht naar toekomstbestendige grondstoffen. Als een van de oudste organismen ter wereld heeft de algensoort bewezen over een groot aanpassingsvermogen te beschikken. Het kweekbare gewas heeft geen zoet water nodig, komt wereldwijd voor en raakt praktisch niet op. Daarnaast ziet Cuypers allerlei voordelen voor het ecosysteem: zeewier zuivert water, gaat verzuring tegen door CO2-opname en draagt bij aan de biodiversiteit.
Al lezend over de voedings- en cosmetica-industrie – waar de verschillende bestanddelen van zeewier, zoals eiwit, gescheiden worden – ontdekte Cuypers dat er bij de verwerking van zeewier veel restmateriaal overblijft. Zonde. Met behulp van chemici en technologen wist Cuypers met haar bedrijf BlueBlocks een manier te vinden om de natuurlijke eigenschappen van het wier dusdanig te benutten dat er stevig plaatmateriaal van gemaakt kan worden, inzetbaar als duurzaam bouwmateriaal voor meubels en wanden. In 2024 moet het ‘SeaWood’-plaatmateriaal in productie gaan.
Op dit moment wordt in opdracht van de gemeente Amsterdam op het Amsterdamse Marineterrein een ‘bio-based’ paviljoen gebouwd, waarvan de binnengevel deels uit zeewier-plaatmateriaal bestaat. Deze proef zal uitwijzen hoe het materiaal gedurende het komende jaar functioneert en hoe de reacties van bezoekers zijn. Cuypers hoopt dat de zeewierplaten binnen afzienbare tijd in de schappen van de bouwmarkt liggen.
Ook ontwerper Nienke Hoogvliet heeft oog voor de duurzame kwaliteiten van zeewier: het groeit snel en produceert veel zuurstof. Als medeoprichter van het bedrijf Zeefier gebruikt Hoogvliet de pigmenten van zeewierresten uit de cosmetische en farmaceutische industrie. Ook oud zeewier, dat afkomstig is van het strand van Hoek van Holland en dat niet meer bruikbaar is voor de voedingsindustrie, wordt benut. Van de verschillende soorten zeewier, van bruinwier en groenwier tot roodwier, gebruikt Zeefier voornamelijk het inheemse bruinwier, dat dikwijls als restmateriaal door industriële partners wordt aangeleverd. De wieren leveren pigmenten op in bruine, groene, oranje, roze en paarse tinten, waarmee textiel op natuurlijke wijze geverfd kan worden.
Inmiddels doet de biologisch afbreekbare Zeefier-textielverf wat betreft kleurvastheid en lichtechtheid nauwelijks onder voor die van synthetische verf. Omdat Zeefier enkel de pigmenten uit het wier nodig heeft, onderzoekt het bedrijf samen met BlueBlocks of hún restmateriaal weer van pas komt bij de productie van het SeaWood-plaatmateriaal. Zo streven ze ernaar de zeeplant in zijn geheel te benutten en een gesloten systeem te creëren. In de tentoonstelling Weed van Muzee Scheveningen is tot en met 30 september zowel het kleurenpalet van Zeefier als het SeaWood-plaatmateriaal van BlueBlocks te zien.
In de onlinetentoonstelling De afbreekeconomie van het wegens renovatie gesloten museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam tonen ontwerpers Eric Klarenbeek en Maartje Dros hoe zeewier ook plastic kan vervangen. Met hun bedrijf Weedware produceren ze industrieel toepasbaar biopolymeer op basis van algen en zeewier. De expositie maakt de volledige cyclus van hun ‘Wierwaar’-materiaal inzichtelijk: van het kweken van de eerste cel en het verwerken tot grondstof tot het 3D-printen van producten en de wijze waarop deze grondstof weer op natuurlijke wijze door zogeheten ‘degeneratie-tanks’ kan worden afgebroken door water, micro-organismen en slakken. Klarenbeek en Dros 3D-printten hiervoor onder meer replica’s van het eerste vliegtuigservies van KLM uit 1946 en ontwikkelden voor de laatste collectie van modeontwerper Iris van Herpen een jurk met 3D-geprinte onderdelen van Wierwaar.
Hoewel het vooralsnog om enkele stuks en prototypen gaat, lijkt het simpelweg een kwestie van tijd tot zeewier als duurzaam materiaal onze huizen binnenkomt. Dat de toepassing ervan nog een beetje onontgonnen gebied is, wijt Cuypers aan het feit dat we landdieren zijn: onze focus heeft lang gelegen op wat er aan land groeit. De klimaatvriendelijke belofte van zeewier is met toepassingen in zowel voeding, cosmetica, mode als interieur veelzijdig. Of zoals Cuypers het noemt: ‘het duizenddingendoekje onder de grondstoffen’.
Zeecosmetica
Het Zeeuws-Vlaamse verzorgingsmerk Zjí (Vlaams voor zee) grijpt terug naar de Griekse en Romeinse thalassotherapie, waarbij de zee als bron van welzijn en geneeskracht wordt gezien. De aan zeewier toegeschreven gezondheidsvoordelen – het zou antiseptische, ontgiftende en herstellende eigenschappen hebben en gezonde vitaminen, mineralen, antioxidanten en essentiële vetzuren bevatten – worden al eeuwenlang ingezet bij huidkwalen als acne, eczeem en psoriasis. Zjí brengt het wier naar de badkamer met olie en zeep op basis van zeewier. Thuis badderen met handgeplukt, gedroogd ‘Fucus serratus’-zeewier is ook een optie, maar voor € 48 per 300 gram kunt u ook zelf de zee in springen, al zal dat geen warm bad zijn. zji.nl
