Op een enkel altaartje na, krijgt rouw in de westerse cultuur vaak geen letterlijk plekje in huis. Daar lijkt langzaam verandering in te komen nu er steeds meer objecten worden ontwikkeld om dierbaren smaakvol te gedenken.

Tekst: Joline van den Oever. Publicatie: Volkskrant Magazine, 3 februari 2024.

Eerder, in 2020, schreef ik al eens over design en de dood. Het viel mij destijds op hoe weinig mogelijkheden er waren om een uitvaart smaakvol vorm te geven. En hoewel de aandacht hiervoor groeit, moest ik er toch weer aan denken tijdens het lezen van het nieuwe boek Zien in het donker van humaniste en rouwexpert Babet te Winkel. Ze vraagt hierin aandacht voor het belang van taal in het rouwproces, terwijl ze vertelt over het verlies van haar moeder. Woorden doen ertoe. Zo pleit ze ervoor om in plaats van ‘iets een plekje te geven’ te spreken over ‘anders leren vasthouden’, wat impliceert dat je je gevoelens niet hoeft weg te stoppen. Vanuit mijn eigen perspectief en interesse voor interieur en design realiseerde ik me dat rouw in de westerse cultuur vaak geen letterlijk plekje in huis krijgt. Op misschien een enkel altaartje na, in de vorm van een fotolijstje en een kaarsje om te branden. Gelukkig ontdekte ik dat er steeds meer objecten worden ontwikkeld om geliefden die niet meer onder ons zijn te herdenken in huis. Dat kan subtiel, stijlvol en vooral niet schreeuwerig. Van een conversation piece tot moderne urnen. Vijf moderne manieren van gedenken in huis.

Gedenkschaal

Alle materialen maken deel uit van een kringloop, zegt ontwerper Billie van Katwijk. Dus ook ons lichaam en daarmee de botresten en as die overblijven na crematie. Vanuit daar lijkt het wellicht een vreemd sprongetje naar servies. Maar denkt u eens aan het eeuwenoude Bone China, oftewel: beenderporselein. Van Katwijk maakt op verzoek van nabestaanden schalen van porselein dat voor 40 tot 50 procent bestaat uit de allerfijnste deeltjes crematie-as. In deze ‘Circle of Heritage’-schalen kunnen ook een naam of passende woorden worden gegraveerd. De as die na het zeven overblijft, evenals de as waarmee de eerste porseleintest wordt gedaan om tot de juiste ‘receptuur’ te komen, gaat terug naar de nabestaanden. Reken erop dat het proces – van het eerste gesprek en het testen van de as tot het eindresultaat – zo’n zes weken in beslag neemt. Het resultaat is een schaal die, naargelang de as, licht tot warmbruin kan uitvallen, met spikkels of niet. En die kan dienen om bloemen, sieraden of andere geliefde objecten, al dan niet van de overledene, in te bewaren. Vanaf € 650. bijafscheid.nl/billievankatwijk

Lege stoel

Soms zit gemis ’m al in een lege stoel aan tafel. In plaats van daarvan weg te kijken benadrukt de ‘Empty Chair’ van kunstenaar Erik Kessels juist de aanwezigheid van afwezigheid. Onder de zitting zit een boekje verstopt dat het concept achter de stoel vertelt. Enkele zinnen uit het boekje verhalen over de symboliek:

Een lege stoel zit vol betekenis
die door tijd en ruimte reist.
Het heeft het leven van vele anderen vastgehouden,
maar toch op die ene plek gebleven.

Een stoel van troost of soms pijn,
maar een stoel steunt je.
Zorgen dat je rechtop zit,
voor het vertrouwen dat je mist.

€ 193,60. lensvelt.nl

Van altaar tot urn

Na hun functies als creatief directeur en hoofd marketing bij Hema besloten ex-collega’s Tanja Soeter en Desiree Vernie het over een andere boeg te gooien. Van producten ontwikkelen voor de massa, richten ze zich nu op betekenisvol design om overledenen mee te herdenken. In het assortiment van hun merk Bye vindt u o.a. een porseleinen, handgemaakte urn in de vorm van een gevouwen papieren bootje, maar ook een houten urn die tevens altaartje en stolp is om relikwieën in tentoon te stellen. € 225-€ 525. byelove.nl

Gedenksteen

Tussen het Delfts blauwe servies van Royal Delft treft u ook de keramische ‘Memento Blue Pebbles’. Deze keivormige urnen zijn gemaakt om vast te houden en gezien te worden. Voorzien van tekeningen die symbolisch verwijzen naar onderwerpen als heimwee, levensloop en verlangen. Naast twaalf bestaande dessins, kunt u ook in samenspraak met een meesterschilder een gepersonaliseerd ontwerp laten maken. € 287-€ 517. royaldelft.com

Nieuw leven

Het Nederlandse bedrijf Loop Biotech ontwikkelde een biologisch afbreekbare doodskist van mycelium, oftewel: de schimmeldraden van een paddestoel. Voor in huis is er ook de ‘Loop Earthrise’-urn die – mits in een droge en geventileerde ruimte – daar onbepaalde tijd kan staan. In Nederland is het toegestaan deze urn in eigen achtertuin te begraven, waar-ie, met toevoeging van het bijpassende plantje dat in de deksel geplaatst kan worden, weer ‘een bron van nieuw leven’ vormt, € 295. loop-biotech.com

Kleine troostcadeaus

Drie kleinigheden om te geven bij verlies.

Boek
Gecombineerd met haar persoonlijke verhaal presenteert Babet te Winkel in Zien in het donker haar rouwwoordenboek, € 23. verlieskunst.nl

Postkaart
Poehee maakt postkaarten met ‘moois voor minder mooie mijlpalen’ met teksten als ‘Ik mis met je mee’. Set van drie, € 11,50. poeheepost.nl

Klein altaar
De houten houders van Roosmarijn Knijnenburg hebben ruimte voor een kaartje, theelicht, vaasje, wierookhouder en zelfs een urn, om een gepersonaliseerd altaartje mee te creëren. € 25,50 - € 55. roosmarijnknijnenburg.com